Τι είναι το «Μακραμέ»;

Σας έτυχε ποτέ να περιεργαστείτε από κοντά ένα κόμπο δεμένο σε σχοινί ή ένα κόσμημα φτιαγμένο αποκλειστικά με κλωστές και κόμπους; Δείχνει κάτι το περίτεχνο και δύσκολο και όμως βγαίνει μέσα από απλές κινήσεις των χεριών. Αν τώρα σας λέγαμε ότι μπορείτε να φτιάξετε ωραιότατα κοσμήματα, τσάντες, ζώνες, κουρτίνες, διακοσμητικά για τον τοίχο και πολλά άλλα χρήσιμα ή απλώς διακοσμητικά αντικείμενα, αρκεί να μάθετε να δένετε δύο μόνο είδη κόμπων, αυτό θα σας φαινόταν βέβαια απίστευτο. Και όμως, αυτό προσφέρει η τεχνική του μακραμέ, η τέχνη των καλλιτεχνικών κόμπων.

Το μακραμέ λοιπόν (ή κομποδετική) είναι μια μορφή κλωστοϋφαντουργίας, στην οποία δεν υφαίνουμε με αργαλειό ούτε πλέκουμε με βελόνες ή βελονάκι, αλλά κάνουμε κόμπους με τα χέρια μας και μόνο. Αυτό είναι και το θαυμαστό σ’αυτή την τέχνη, αφού μπορεί κανείς να δημιουργήσει κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, χωρίς περίπλοκες εγκαταστάσεις, εξοπλισμό ή προετοιμασία. Ένα άλλο πλεονέκτημα του μακραμέ είναι ότι μπορεί κανείς να φτιάξει αξιόλογα κοσμήματα ή αντικείμενα, ακόμη και στα πρώτα βήματα της τέχνης αυτής.

Η Ιστορία του Μακραμέ

Τα περισσότερα κείμενα αναφέρουν ότι η τέχνη του μακραμέ γεννήθηκε στις Αραβικές χώρες, γύρω στον 13ο αιώνα μ.Χ. Το όνομα «μακραμέ» είναι πιθανό να προέρχεται από το Αραβικό «Migramah» που σημαίνει κάτι σαν «κρόσσι, διακοσμητική φράντζα, χοντρή δαντέλα». Ωστόσο, η τέχνη των κόμπων χρονολογείται πιθανότατα πολύ πίσω ακόμη,  στην Αρχαία Κίνα κατά τη διάρκεια της περιόδου των Εμπόλεμων Βασιλείων (481-221 π.Χ.) ή πιο πίσω, κατά τη διάρκεια της περιόδου των Βόρειων Δυναστειών (581-317 π.Χ.). Όπως και οι Άραβες, οι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν διακοσμητικούς κόμπους στα τελετουργικά κοστούμια, στα έργα ζωγραφικής σε μετάξι, στα φανάρια και στα διακοσμητικά τοίχου.

Κάποιες από τις πρώτες καταγραφές χρήσης του μακραμέ ως διακόσμηση εμφανίστηκαν στα γλυπτά των Βαβυλωνίων και των Ασσυρίων. Κρόσσια και πλεξίδες σε στυλ μακραμέ κοσμούσαν τα ενδύματα της εποχής στα αγάλματα που βρέθηκαν. Επίσης, στη Μινωική εποχή ανάγονται και οι «δεσιές», η παραδοσιακή τέχνη που οι γυναίκες από την Κρήτη χρησιμοποιούν για να ολοκληρώνουν τα εργόχειρά τους.

Οι Άραβες, όμως, πιστεύεται ότι είναι ο λόγος για την εξάπλωση του μακραμέ στην Ευρώπη. Ταξίδεψαν σε όλη σχεδόν την ήπειρο από τις ερήμους της Μέσης Ανατολής, σε πόλεις κοντά στην Ασία και την Αφρική. Τελικά, και οι ναυτικοί υιοθέτησαν τεχνικές του μακραμέ και τις ενσωμάτωσαν στις δικές τους μεθόδους κομποδεσίματος. Με τα νήματα που είχαν για να μπαλώνουν ή να στερεώνουν τα ιστία έφτιαχναν διάφορα πρακτικά ή διακοσμητικά καλλιτεχνήματα, ανεμόσκαλες και καλύμματα τιμονιού, καθώς και στολίδια, όπως καπέλα και ζώνες. Με αυτά διακοσμούσαν το εσωτερικό του καραβιού ή αντάλλαζαν με άλλα είδη στα ξένα λιμάνια, κάνοντας γνωστή την τέχνη του μακραμέ και σε ανθρώπους σε άλλες χώρες.

Μέχρι τον 15ο αιώνα, η Ισπανία ήταν υπό την κυριαρχία των Μαυριτανών. Οι Ισπανοί μαθαίνουν την τέχνη του μακραμέ από τους Μαυριτανούς. Αυτή η συγχώνευση των δύο πολιτισμών βοήθησε να εξαπλωθεί το μακραμέ στη Γαλλία τον 15ο έως τον 16ο αιώνα, και στην Ιταλία τον 17ο έως τον 18ο αιώνα. Ταυτόχρονα, το μακραμέ έγινε δημοφιλές στην Αγγλία τον 16ο αιώνα.

Μετά τα χρόνια της μεγάλης άνθησης του μακραμέ στη Ευρώπη από τους Άραβες, η τέχνη αυτή σιγά-σιγά παραμελήθηκε, μέχρι που επανήλθε στη μόδα τη δεκαετία του ‘60 και ‘70. Για ένα μικρό χρονικό διάστημα ξανάγινε μια πολύ διαδεδομένη μορφή χειροτεχνίας: από την εποχή αυτή προέρχονται θαυμάσιες κουρτίνες, τσάντες, ζώνες, γιλέκα, διακοσμητικά τοίχων κ.ά. που μπορεί κανείς να δει στα Εθνολογικά Μουσεία και στα Μουσεία Λαϊκής Τέχνης της Αμερικής και πολλών χωρών της Ευρώπης.

Στα Μουσεία Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης επίσης, μπορεί κανείς να θαυμάσει ωραιότατα σχέδια μακραμέ ως τελειώματα στα υφαντά στρωσίδια, στα τραπεζομάντιλα, στις πετσέτες, στα μαντίλια. Με την τεχνική του μακραμέ συνήθιζαν να δένουν τα νήματα που περίσσευαν από την ύφανση και να κάνουν πανέμορφα δαντελωτά κρόσσια και φούντες.

Σήμερα πλέον η τεχνική αυτή έχει εξελιχθεί και επανέρχεται στη μόδα ως μικρο-μακραμέ, η οποία είναι πια πολύ διαδεδομένη στον κόσμο του κοσμήματος. Κάθε χειροτέχνης και καλλιτέχνης με εφόδια την φαντασία, την έμπνευση και κλωστές… μπορεί να δημιουργήσει σχέδια ελεύθερα ή γεωμετρικά, επίπεδα ή ανάγλυφα, μονόχρωμα ή πολύχρωμα, να τα συνδυάσει με χάντρες, πέτρες και άλλα υλικά… και να δώσει μορφή σε βραχιόλια, περιδέραια, δαχτυλίδια, τσάντες, ζώνες, ρούχα, κουρτίνες, διακοσμητικά τοίχου και όλων των ειδών αξεσουάρ.

Καλώς ήρθατε στον κόσμο του Μακραμέ! Αυτή είναι μόλις η αρχή. Στα επόμενα άρθρα θα μάθουμε τους βασικούς κόμπους και πώς να κάνουμε ένα κόσμημα. Κομποδεθείτε… έπεται συνέχεια!